Czym jest depresja alkoholowa? Jak pomóc i ile trwa?

Mianem „depresji alkoholowej” określa się jeden ze skutków nadużywania alkoholu, ale także stanowi ona przyczynę coraz częstszego zaglądania do przysłowiowego kieliszka. Warto znać jej objawy, jak i sposoby udzielania pomocy uzależnionym, wykazującym zaburzenia nastroju.

Czym jest depresja alkoholowa?

Depresja alkoholowa jest określeniem pierwotnych i wtórnych zaburzeń afektywnych. W tym aspekcie wyróżnia się następujące zależności:

• Depresja pierwotna – stanowi przyczynę rozwoju alkoholizmu – ok. 10% przypadków,
• Pierwotny alkoholizm – stanowi przyczynę rozwoju depresji wtórnej – ok. 90% przypadków.

Możliwe jest także współwystępowanie obu schorzeń, jednak bez jednoznacznych punktów zaczepienia. Jest to jednak rzadkość. Wymienione przypadki posiadają objawy klasycznej depresji, jednak z silnym wpływem uzależnienia i jego konsekwencji.

Wtórna depresja alkoholowa

Obecność uzależnienia generuje pojawienie się wtórnej depresji alkoholowej. Ma ona złożony patomechanizm powstawania, wliczając w to np. czynniki biochemiczne lub psychospołeczne. W literaturze przedmiotu najczęściej wspominanymi przyczynami depresji wtórnej są:

• Szkodliwy sposób oddziaływania alkoholu na Ośrodkowy Układ Nerwowy,
• Odczuwanie głodu alkoholowego – organizm domaga się używki, traktując ją jako pocieszenie lub nagrodę,
• Niedobory składników mineralnych, elektrolitów i witamin. Szczególnie ważne są te z grupy B – odpowiadają za prawidłowe działanie gospodarki hormonalnej, która reguluje wytwarzanie hormonów. Kluczowa dla nastroju jest aktywność neuroprzekaźników, szczególnie uwzględniając w tym miejscu serotoninę, noradrenalinę i dopaminę,
• Czynniki środowiskowe i psychospołeczne: ostracyzm otoczenia i rosnące poczucie osamotnienia (odrzucenie przez środowisko alkoholika i jego rodziny), nawarstwiające się problemy wszelkiego typu z powodu nadużywania alkoholu, wysoki poziom poczucia winy związany z uświadomieniem sobie choroby alkoholowej,
• Toksyczny wpływ gromadzącego się w organizmie alkoholika aldehydu octowego, będącego produktem przemiany materii alkoholu,
• Pobudzanie mechanizmu tzw. „rozniecania” – powodowanie zmian elektrofizjologicznych w obszarach mózgowych, np. w ciałach migdałowatych, wywołując napady stanów lękowo-depresyjnych, majaczeń psychotycznych, a także napadu epilepsji.

Pierwotna depresja alkoholowa

Pierwotna depresja alkoholowa pojawia się jeszcze zanim rozwinie się alkoholizm, jednak ze względu na nieudolne próby radzenia sobie z obniżonym nastrojem, sięgano po alkohol utożsamiany jako antidotum na złe samopoczucie. Utrwalane zachowania doprowadziły w konsekwencji do nadużywania alkoholu, warunkując rozwój choroby alkoholowej.

Warto dodać, że zaburzenia depresyjne, same w sobie, nie stanowią przyczyny alkoholizmu, ale zdecydowanie zwiększają podatność na popadanie w uzależnienia. W opracowaniach psychiatrycznych i socjologicznych dotyczących znaczenia alkoholizmu, podaje się, że w momencie kiedy problemy z alkoholem nie są spowodowane czynnikami środowiskowymi, to w dużym stopniu odpowiedzialne za rozwój choroby będzie:

• Przeciążenie emocjonalne związane z odczuwaniem złego nastroju,
• Chęć szybkiej poprawy humoru,
• Brak umiejętności konstruktywnego radzenia sobie ze stresem oraz problemami,
• Stany lękowe,
• Myśli samobójcze,
• Zaniżone poczucia własnej wartości,
• Bycie samotnym, zarówno pod względem osobistym, jak i społecznym,
• Nadmierny krytycyzm i za duże wymagania postawione względem siebie samego.

Depresja po odstawieniu alkoholu

Równie częstym zjawiskiem jest pojawienie się depresji po odstawieniu alkoholu. Wtedy mówi się o stanach depresyjnych będących elementem alkoholowego zespołu abstynencyjnego, w którego skład wchodzi:

• Psychoza alkoholowa – np. majaczenie, biała gorączka (delirium termens), omamy wzrokowe i dźwiękowe, paranoje, urojenia, stany lękowe,
• Objawy somatyczne – ból brzucha, głowy, mięśni, wymioty, drgawki, nudności, biegunka, itp.,
• Stan depresyjny – wynika z ogólnej złej kondycji fizycznej i samopoczucia, ale przede wszystkim z trzeźwej oceny sytuacji po rezygnacji z alkoholu.

Czas trwania depresji po odstawieniu alkoholu jest indywidualny. Równie dobrze może się cofnąć w dość krótkim czasie abstynencji, ale także istnieje możliwość utrzymywania się jej przez nawet lata. Tym samym stanowi jeden z najsilniejszych czynników nawrotu choroby alkoholowej.

Objawy depresji alkoholowej

Cechy charakterystyczne depresji alkoholowej to:

• Trwałe obniżenie nastroju, które utrzymuje się przez minimum dwa tygodnie. Znane są przypadki, kiedy taki stan utrzymywał się przez długie miesiące, a nawet lata,
• Pesymistyczne nastawienie,
• Zaniżona samoocena,
• Brak czerpania przyjemności i radości z wydarzeń lub doznań, które powszechnie uznawane są za pozytywne,
• Stany lękowe,
• Urojenia,
• Stałe uczucie fizycznego i psychicznego zmęczenia,
• Poczucie rozbicia,
• Zaburzenia pamięci,
• Obniżenie zdolności intelektualnych,
• Agresja, przemoc, autoagresja,
• Zaburzenia sfery seksualnej,
• Wycofanie się z aktywności społecznych, zaniedbywanie obowiązków,
• Działania destrukcyjne i autodestrukcyjne.

Jak długo trwa depresja alkoholowa?

Czas trwania depresji jest kwestią indywidualną. Z tego powodu nie można określić jej górnej granicy – równie dobrze może trwać nawet latami, jak i do końca życia. Znana jest jednak jej dolna granica – trwałe odczuwanie spadku nastroju przez minimum dwa tygodnie. Jest to związane z ogólną definicją zaburzenia afektywnego, do jakiego depresja jest zaliczana. Niestety połączenie alkoholizmu i depresji stanowi duże niebezpieczeństwo, ze względu na fakt, iż uzależnienie jest chorobą nieuleczalną. Mimo zachowania abstynencji, z alkoholizmu nie wychodzi się nigdy (w sensie medycznym).

Jak pomóc w depresji alkoholowej?

Leczenie depresji wymaga prowadzenia wielopoziomowych specjalistycznych działań pod opieką lekarzy, a także przy wspierającym udziale osób bliskich z jednoczesnym wysokim poziomem silnej woli i motywacji wewnętrznej samego Pacjenta.

Aby pomóc w przypadku depresji pierwotnej, warto włączyć takie działania, jak:

• Psychoterapia odbywająca się w nurcie poznawczo-behawioralnym,
• Farmakoterapia indywidualnie dostosowana pod możliwości i potrzeby Pacjenta,
• W miarę możliwości: unormowania sytuacji rodzinno-osobistej, a także społeczno-zawodowej, najlepiej przy pomocy osób najbliższych.

Depresja pierwotna jest mniej skomplikowana w leczenia, niż depresja wtórna. W jej przypadku zwykle uzależnienie alkoholowe jest silniejsze i ma bardziej solidne fundamenty, mogąc rozwijać się latami. W tym przypadku podstawą poprawy sytuacji jest leczenie alkoholizmu. Zaleca się pójście na odwyk i korzystanie ze wszelkich jego form, wliczając w to niezbędną farmakologię i psychoterapię.

Warto podkreślić, że leczenie ma sens dopiero kiedy dana osoba współpracuje i jest zaangażowana. Należy sztywno przestrzegać wszelkich zaleceń lekarskich. Z kolei rolą osób najbliższych powinno być konsekwentne działanie, wykazywanie dużych nakładów empatii i cierpliwości.